Giữa cao điểm mùa khô, huyện biên giới Cư Jút tỉnh Đắk Nông thiếu nước trầm trọng. Nước mặt, nước ngầm quanh vùng đều đã cạn kiệt, kéo theo những vườn cà phê, hồ tiêu và những vườn cây ăn trái như bơ, sầu riêng đang dần khô héo, nhiều vườn cây đã chết cháy. Một vài nơi, người dân gắng gượng cứu hạn cho cây trồng nhưng bất thành. Từ thị trấn Ea Tling, qua xã Nam Dong, đến xã Ea Pô, rồi xã Đăk Wil, đâu đâu cũng thấy cảnh vườn cây điêu tàn vì hạn.

Bơm nước lên núi

Về sáng kiến trạm bơm nước lên núi, ông Lê Trung Kiên, Chi cục trưởng Chi cục thủy lợi tỉnh Đắk Nông cho biết, đơn vị đã nhận được kiến nghị của huyện Cư Jút. Công trình trạm bơm nước cũng đã được tỉnh đưa vào dự thảo quy hoạch thủy lợi vùng Tây Nguyên do Bộ NN&PTNT lấy ý kiến. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ công trình có được phê duyệt trong quy hoạch hay chưa. Về phía tỉnh, với một công trình cấp nước cho 5.000ha thì đòi hỏi nguồn vốn lớn. Nếu dùng ngân sách của tỉnh thì rất khó, do đó khi khảo sát, đánh giá mà thấy khả thi thì tỉnh cũng phải đề xuất Chính phủ, các Bộ ngành xem xét hỗ trợ mới có thể triển khai.

Cũng dựa vào nguyên lý áp lực nước trên cao, tại tỉnh Đắk Lắk, để ứng phó với khô hạn, tỉnh đã đưa ra sáng kiến xây dựng hệ thống tưới động lực kết hợp với áp lực. Theo sáng kiến này, tỉnh sẽ xây dựng các trạm bơm, bơm nước từ các hồ chứa, hồ thủy lợi lên các bể trung chuyển đặt ở các vị trí cao nhất trong khu tưới. Nước từ bể sẽ thông qua hệ thống đường ống về khu tưới, dọc theo tuyến ống có bố trí các hố van để người dân lấy nước tưới. Lưu lượng của mỗi hố van là 5lít/s và một vòi như thế có thể tưới cho 5ha cây công nghiệp như cà phê, hồ tiêu. Trước đây, các hồ thủy lợi chủ yếu chỉ tưới được cho vùng thấp hơn mặt hồ. Nhưng nay, mô hình này sẽ khắc phục được hạn chế này, những vùng trên cao vẫn có nước tưới và tận dụng ngay những hồ thủy lợi sẵn có.

Ông Khuất Văn Sơn cũng cho biết thêm, mô hình tưới nước động lực mà tỉnh đề xuất là dựa trên việc tham khảo mô hình tưới nước tiên tiến, tiết kiệm tại Australia. Các chuyên gia của nước bạn đã nhiều lần đến Đắk Lắk tư vấn cho dự án. Qua đó, định hướng xây dựng hệ thống tưới động lực kết hợp với áp lực của tỉnh càng ngày càng được hoàn thiện khi có thể áp dụng những công nghệ tiên tiến nhất tại Australia đang áp dụng.

Đắp đập liên hoàn      

Cũng trong khuôn khổ Dự án "Nâng cao hiệu quả sử dụng nước cho các tỉnh chịu ảnh hưởng bởi hạn hán” do Ngân hàng Châu Á (ADB) tài trợ, tỉnh Đắk Nông đã đưa ra sáng kiến đắp đập liên hoàn trên suối.

Ông Trần Huy Tuấn, Phó giám đốc Dự án ADB8 tỉnh Đắk Nông cho biết, đắp đập trên sông, suối làm hồ thủy lợi là cách làm lâu nay. Nhưng đắp đập liên hoàn trên một dòng suối, tính toán một cách khoa học để tạo các hồ chứa liên tục, chứa nước mùa mưa, sử dụng trong mùa khô thì chưa ở đâu làm được. Do đó, khi có Dự án của Chính phủ với nguồn vốn hỗ trợ từ ADB, tỉnh đã mạnh dạn đề xuất khảo sát thực hiện tại huyện Cư Jút.

Vấn đề đáng quan tâm khi thực hiện xây dựng các đập dâng liên hoàn là việc đánh giá tác động môi trường thế nào, hiệu quả sử dụng ra sao. Ông Trần Huy Tuấn khẳng định, từng bước trong quá trình lập hồ sơ dự án được làm rất kỹ, đảm bảo các quy trình, quy định pháp luật. Bởi với việc Ngân hàng Châu Á tài trợ vốn thì dự án được giám sát rất chặt chẽ ở từng khâu, từng giai đoạn để dự án có thể phát huy hiệu quả một cách bền vững ở cả 3 khía cạnh kinh tế- xã hội- môi trường.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, khô hạn ngày càng khốc liệt, việc chủ động nguồn nước để chống hạn ở Tây Nguyên ngày càng trở nên cấp thiết. Bơm nước lên núi, xây bể trên cao hay đắp đập liên hoàn là những sáng kiến mà các địa phương trong khu vực đang đề xuất hoặc đang trong quá trình triển khai để chủ động nguồn nước ứng phó với khô hạn./.

Theo CÔNG BẮC/VOV