Hà Nội và TP.HCM là hai địa phương đầu tiên của cả nước có cốt cao độ. Tất cả dự án từ nhỏ đến lớn đều phải xin các số liệu, chỉ tiêu kỹ thuật mà cốt cao độ san nền là một nội dung, liên quan hữu cơ đến số liệu cấp, thoát nước. Các số liệu được cấp đều phải tuân thủ khi thiết kế và được các cấp phê duyệt theo quy mô các cấp phê duyệt. Vậy điều gì đã xảy ra ưkhi mưa là ngập trong sự phát triển này?

Ao hồ, hay các dòng sông vốn đều là nơi thoát nước tự nhiên. Lấp bớt ao hồ để phát triển đô thị, cống hóa các kênh mương đương nhiên giảm sức tháo thoát tự nhiên của dòng chảy. Nhưng cao độ các đô thị mới, sức thoát của cống chảy trong các nền đường mới mở xen quanh các khu dân cư hiện hữu có được tuân thủ hay không?

Lụt lội ở TP.HCM là điển hình chủ yếu là do mất hệ thống thoát nước, hệ lụy của việc thiếu kiểm soát dân số cơ học đô thị lõi, xây dựng đô thị thiếu tầm quy hoạch. Trước đây, TP.HCM chằng chịt kênh rạch, đầm lầy. Dù triều cường hay nước lũ đều có thể nhanh chóng rút qua hệ thống dòng chảy tự nhiên ấy. Nhưng vài thập kỷ nay, hàng triệu mét khối đất được đổ xuống lấp đầy những ô trũng vốn có chức năng điều hòa nước tự nhiên ấy để xây khu đô thị mới.

Thực tế, câu chuyện ngập không phải chỉ ngày một, ngày hai mà nó đã diễn ra trong nhiều năm nay như một điệp khúc đến hẹn lại ngập. Đáng nói, chúng ta nhìn thấy điều đó, nhưng lại thiếu đi sự phản tỉnh, thiếu quan tâm đến thành phố được quy hoạch thế nào, cầu cống ra sao, hàng trăm ngàn tỷ đồng đổ vào các dự án chống ngập nhưng hễ mưa lớn là nước chẳng có lối thoát…

Chúng ta im lặng trước những dự án bất động sản được quảng cáo rầm rộ, lóa mắt trước những khu đô thị đẳng cấp thế giới. Chúng ta tự hào với những công trình mọc lên giữa con đường thoát nước. Chúng ta quen coi lấp sông, ngăn dòng là việc của cỗ máy ủi, máy xúc vô tri vô giác!? Còn mình thì vô can!?

Ngập lụt vốn là bài toán khó của chính quyền thì nay, với sự gia tăng của mực nước biển theo kịch bản của biến đổi khí hậu càng trở nên nan giải. Vốn là tình trạng "cơm bữa” của các đô thị cũ hạ tầng lạc hậu, nay ngập lụt còn là "đặc sản” của các đô thị mới. Ngập lụt cũng không còn "miễn nhiễm” với những đô thị có địa hình thuận tiện cho thoát nước như Đà Lạt.

Để "trị” ngập lụt, giải pháp dài hơi phải là quy hoạch. Nguyên tắc của chống ngập là "nước lên thì thuyền lên”, song chúng ta không thể cùng lúc "bưng” đô thị lên khỏi miệng "thủy thần". Dứt khoát phải loại bỏ tư duy khai tử kênh rạch xây dựng công trình tràn lan như vừa qua.

Phố ngập không chỉ vì, bị, tại biến đổi khí hậu, nước biển dâng mà còn do "tư duy ngập nước”. Có thể những trận lũ lịch sử đã không diễn ra tàn khốc nếu chúng ta đồng thanh lên tiếng, lên án về những công trình xây dựng ngay trên rừng phòng hộ hay đặc dụng, gây tranh cãi; về hệ thống thoát nước ngàn tỷ có mùi lợi ích nhóm; hay một chính sách đô thị hóa sai lầm…

Nguồn TN&MT