Hiện thực hóa Net Zero: Tập trung phát triển khu công nghiệp bền vững

Đời sống - Xã hội

Hiện thực hóa Net Zero: Tập trung phát triển khu công nghiệp bền vững

Cập nhật: Thứ hai, 25/3/2024 | 10:26:51 Sáng

Việt Nam đặt mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045 và đạt phát thải ròng về 0 vào năm 2050. Đây vừa là tham vọng lớn nhưng cũng là thách thức đối với một quốc gia đang phát triển như Việt Nam.

Việc phát triển các khu công nghiệp sinh thái, chuỗi sản xuất tuần hoàn khép kín được coi là giải pháp hữu hiệu để góp phần hiện thực hóa mục tiêu này. Tuy vậy, việc hình các khu công nghiệp sinh thái không phải điều dễ dàng khi còn vướng mắc nhiều ở cơ chế lẫn sự quyết tâm, đồng hành của doanh nghiệp.

Tham vọng khu công nghiệp Net Zero

Khái niệm khu công nghiệp sinh thái lần đầu được đưa ra ở Việt Nam tại Điều 2, Nghị định 82/2018/NĐ-CP quy định về quản lý khu công nghiệp và khu chế xuất. Khu công nghiệp sinh thái được hiểu là cộng đồng các doanh nghiệp cùng sản xuất, dịch vụ hướng đến mục tiêu vừa phát triển vừa bảo vệ môi trường.

Tiêu chuẩn của một khu công nghiệp sinh thái đòi hỏi sự đầu tư lớn mới có thể đáp ứng quy định về kết cấu hạ tầng, bảo vệ môi trường, lao động và dịch vụ cơ bản. Bên cạnh đó, khu công nghiệp sinh thái phải sản xuất sạch, sử dụng tài nguyên hiệu quả và diện tích đất dành cho công trình xanh tối thiểu 25%.

Trong khu công nghiệp sinh thái có ít nhất 1 liên kết cộng sinh công nghiệp với ít nhất 10% tổng số doanh nghiệp thành viên tham gia. Ngoài ra, khu công nghiệp sinh thái phải có cơ chế giám sát, quản lý đầu vào, đầu ra, hoạt động hiệu quả tài nguyên, phát thải.

Nhắc đến khu công nghiệp, khu chế xuất, hình ảnh thường thấy là những nhà xưởng, máy móc hoạt động đêm ngày, những chuyến xe nặng nề chở hàng ra vào, những kho hàng vật tư, bến bãi, cùng với đó là khói bụi, ô nhiễm nguồn nước. Thế nhưng, với Nam Cầu Kiền - một trong số ít các khu công nghiệp sinh thái, những hình ảnh đó đã được thay bằng công viên, ao cá, vườn hoa, cà phê checkin cho các bạn trẻ.

Để hiện thực hóa cam kết Net Zero, Việt Nam hướng tới áp dụng mô hình phát triển kinh tế bền vững, chú trọng chuyển dịch sang nguồn năng lượng sạch và dần từ bỏ nhiên liệu hóa thạch. Doanh nghiệp chính là một trong những thành tố quan trọng đóng vai trò quan trọng trong việc hiện thực cam kết này thành công.

Tại Hải Phòng, KCN Nam Cầu Kiền là một trong các KCN đi đầu trong việc cam kết theo đuổi mục tiêu "net zero” trong thời gian sớm nhất.

Ông Phạm Hồng Điệp, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Shinec, chủ đầu tư Khu công nghiệp Nam Cầu Kiền chia sẻ, tại KCN Nam Cầu Kiền, trên 40% diện tích đất được xây dựng làm công viên, cây xanh, đất công cộng, hạ tầng cơ sở. Đến nay, 100% nước thải, khí thải, bụi, chất thải của các nhà máy trong khu công nghiệp được xử lý và đo đếm bằng hệ thống điện tử, quan trắc tự động, giám sát 24/24h… đảm bảo hệ sinh thái xanh, sạch. Tại KCN Nam Cầu Kiền, đã có tới 3 chuỗi sản xuất tuần hoàn và đang đi vào xây dựng chuỗi sản xuất tuần hoàn thứ tư.

Theo Ban Quản lý Khu kinh tế Hải Phòng, mô hình khu công nghiệp sinh thái được cho là hướng đi quan trọng để thành phố phát triển bền vững. Đây là "sản phẩm sạch” thu hút doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài khó tính. Với với việc tham gia khu công nghiệp sinh thái, doanh nghiệp có thể dễ dàng đạt chứng chỉ sản xuất xanh – giấy thông hành để đẩy mạnh xuất khẩu và phát triển bền vững hơn.

Còn nhiều rào cản

Hiện cả nước với hơn 400 khu công nghiệp nhưng chỉ đếm trên đầu ngón tay những khu công nghiệp đủ quyết tâm trở thành "sinh thái" như Nam Cầu Kiền.

Theo chuyên gia kinh tế Mai Văn Sỹ, hiệu quả của khu công nghiệp sinh thái, kinh tế tuần đã rất rõ ràng và được đề cập nhiều, song thực tế triển khai vẫn còn nhiều khó khăn. Hiện vẫn chưa thực sự có cơ chế khuyến khích cụ thể cho phát triển khu công nghiệp sinh thái, cùng đó là đầu tư cho khu công nghiệp sinh thái yêu cầu về vốn lớn hơn nhiều. Điều này khiến doanh nghiệp phải tính toán lợi nhuận một cách hợp lý.

Ảnh minh họa

Bên cạnh đó, làm khu công nghiệp sinh thái, vấn đề quy hoạch, dành quỹ đất cho cây xanh, cảnh quan ra sao ngay từ đầu là rất quan trọng. Để làm được điều này, đòi hỏi ý chí, trách nhiệm và tâm huyết rất lớn của doanh nghiệp và các nhà đầu tư.

Cùng quan điểm trên, ông Hoàng Tuấn Anh, Tổng Giám đốc Công ty CP Shinec - chủ đầu tư Khu công nghiệp sinh thái Nam Cầu Kiền cho hay tăng chi phí đầu tư chỉ là một phần khó khăn. Nếu không có được tư duy đồng bộ ngay từ ban đầu thì không thể làm được. Xây dựng khu công nghiệp sinh thái phải đạt nhiều tiêu chí, có tiêu chí rất dễ, doanh nghiệp có thể chủ động được trong lựa chọn nhà đầu tư nhưng có tiêu chí rất khó như xây dựng chuỗi kinh tế tuần hoàn trong công nghiệp. Khó là bởi muốn hình thành chuỗi phải có nhiều nhà đầu tư trong một hệ sinh thái, phải tập hợp các ông chủ doanh nghiệp lại để cùng bàn cách làm sao cho hợp lý, hiệu quả. Điều này đòi hỏi quyết tâm của chủ đầu tư và sự đồng thuận của nhiều nhà máy sản xuất.

"Tới đây, chúng tôi sẽ đầu tư tiếp nhiều khu công nghiệp sinh thái, kinh tế tuần hoàn tại Hậu Giang, Quảng Ninh, Gia Lai… và ngay từ ban đầu, lý thuyết về kinh tế tuần hoàn sẽ được đưa vào, bắt đầu ngay từ khâu quy hoạch, lựa chọn doanh nghiệp đầu tư sản xuất…," ông Hoàng Tuấn Anh chia sẻ.

Theo chia sẻ của nhiều doanh nghiệp, để chuyển đổi sang khu công nghiệp xanh, tuần hoàn trong sản xuất, không chỉ phải gỡ từ quyết tâm và cách thức thực hiện của chủ đầu tư, doanh nghiệp, mà cơ chế cho vấn đề này cũng cần thuận lợi hơn.

Ông Phạm Hồng Điệp, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Shinec cho hay để chuyển đổi sang khu công nghiệp sinh thái, con đường của Nam Cầu Kiền phải đi là rất vất vả, không hề đơn giản. Bởi trong các quy định về khu công nghiệp sinh thái thì Luật Quy hoạch, Luật Đất đai, môi trường, các Nghị định chưa có sự đồng bộ. Để nhanh nhất có thể chuyển đổi từ khu công nghiệp tổng hợp sang sinh thái, Nhà nước cần rà soát lại các điều luật, tích hợp đồng bộ, để doanh nghiệp dễ dàng chuyển đổi hơn. Nếu thiếu cơ chế hỗ trợ, thông thoáng, doanh nghiệp sẽ chùn chân, thiếu quyết tâm.

Để thúc đẩy phát triển khu công nghiệp sinh thái, tăng trưởng xanh, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 35/2022/NĐ-CP quy định về quản lý khu công nghiệp và khu kinh tế. Nghị định này được kỳ vọng sẽ tạo cơ sở tiền đề, tạo động lực để mô hình khu công nghiệp sinh thái thực sự phát huy được vai trò tích cực trong tăng trưởng xanh, hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững.

Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc, mô hình khu công nghiệp sinh thái chỉ thực sự phát huy vai trò tích cực đối với với chiến lược phát triển bền vững của quốc gia khi được nhân rộng trên cả nước, với các hỗ trợ về chính sách, công nghệ, tài chính, thông tin và cơ chế kết nối chặt chẽ giữa các cơ quan trong nước và các tổ chức quốc tế.

Theo ông Đào Phan Long, chuyên gia trong ngành cơ khí chế tạo, để đẩy nhanh quá trình Net Zero tại các khu công nghiệp, cần sớm cụ thể hóa các chính sách ưu đãi cho khu công nghiệp sinh thái tại Nghị định 35/2022/NĐ-CP để việc áp dụng đi vào thực tiễn, đồng thời áp dụng một số ưu đãi riêng cho những đơn vị phát triển hoặc chuyển đổi khu công nghiệp sinh thái thành công.

Theo Khánh Mai/vietq.vn