Người dân nhiều huyện ở Gia Lai đang quay cuồng vì thiếu nước sinh hoạt. Tại huyện Đắk Pơ có gần 800 giếng đào bị khô cạn khiến khoảng 1.000 hộ dân thiếu nước. Hơn 200 giếng đào tại huyện Kbang cũng rơi vào tình trạng trơ đáy. Ông Mã Văn Tình - Trưởng phòng NN&PTNT huyện Kbang cho biết, để khắc phục tình trạng thiếu nước, địa phương luôn tuyên truyền, vận động các hộ dân sử dụng hiệu quả các giếng nước, công trình nước sinh hoạt tập trung, nạo vét các giếng...

Theo Sở NN&PTNT tỉnh Gia Lai, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng thiếu nước sinh hoạt là do từ tháng 12/2019 đến trung tuần tháng 3/2020 hầu như không có mưa, nắng hạn kéo dài, mực nước ao hồ, sông suối, nước ngầm giảm mạnh.

"Ðắp chiếu” công trình tiền tỷ

Tại Ea Sin, xã vùng sâu huyện Krông Púk (Đắk Lắk) giữa trưa nắng gắt, người dân đi vài cây số chở từng bình nước về dùng. Anh Y Cih Niê (buôn Ea Sin) chia sẻ, cứ tới mùa khô, gia đình luôn chật vật tìm nước. Trước đây trong buôn có công trình cấp nước tập trung nhưng nước nhiễm phèn không dùng được phải xuống suối gùi nước về. Hai năm nay, UBND xã lắp tạm bồn, dẫn nước từ suối. Tuy không còn cảnh gùi từng chai nước từ khe suối lên nhưng cũng đi 3-4 cây số, có hôm hết nước, phải chạy ra xã Cư Pơng 7-8 cây số rất vất vả.

Ông Phạm Văn Chàng, Chủ tịch UBND xã Ea Sin cho hay, trên địa bàn từng được đầu tư 3 công trình cấp nước tập trung quy mô nhỏ song từ năm 2016 tới nay bỏ không do nguồn nước bị nhiễm phèn. Năm 2017, nhà nước đầu tư tiếp công trình cấp nước sinh hoạt tập trung cho hơn 300 hộ dân thuộc các buôn Cư Mtao, buôn Kanh, buôn Ea Pông, buôn Ea Sin.

Công trình có tổng mức đầu tư hơn 13 tỷ đồng do Ban quản lý dự án huyện Krông Púk làm chủ đầu tư, dẫn nước từ hồ Cư Pơng về khu xử lý, sau đó theo đường ống dẫn tới từng hộ dân. Tháng 9/2018, công trình được thi công đến 12/2/2020 hoàn thành. Ngày 21/4, UBND huyện Krông Púk tạm giao cho UBND xã Ea Sin vận hành cấp nước sinh hoạt cho dân song được vài ngày lại hết nước. "Chúng tôi vừa báo cáo lên huyện xin ý kiến về việc tạm khóa ống dẫn nước tưới tiêu trên hồ Cư Pơng, ưu tiên dồn nước phục vụ sinh hoạt. Huyện đã đồng ý, một vài ngày nữa sẽ có nước trở lại, dân kêu lắm. Những tháng đầu, huyện chủ trương không thu tiền cấp nước cho dân”, ông Cháng nói.

Tại xã Cư M’gar, huyện Cư M’gar (Đắk Lắk) có công trình cấp nước tổng kinh phí đầu tư gần 12 tỷ đồng đang "đắp chiếu” chỉ sau vài tháng hoạt động. Dự án do UBND huyện Cư M’gar làm chủ đầu tư, thi công năm 2017, mục tiêu cấp nước sinh hoạt cho khoảng 400 hộ dân 3 buôn B’ling, buôn Trắp, buôn Dhung của xã Cư M’gar. Công trình được bàn giao đưa vào sử dụng từ tháng 3/2019, đến tháng 10/2019 tạm ngưng hoạt động.

Ông Nguyễn Quang Dáp, Phó Chủ tịch UBND xã Cư M’gar thông tin nguyên nhân dừng hoạt động do không đủ chi phí trả tiền điện. "Dự án dẫn nước tới nhà 300 hộ dân nhưng chỉ có khoảng 200 hộ dùng. Số hộ dùng cũng rất ít, chỉ dùng các tháng mùa mưa, trong khi chi phí sửa chữa, tiền điện quá cao so với nguồn thu. Chưa kể, 2/3 giếng đã cạn nước, việc vận hành rất khó. Ba tháng nay, xã cho công trình hoạt động lại nhưng đã dừng vì không có ngân sách trả tiền điện. UBND xã trình lên Phòng Nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện xin kinh phí hỗ trợ vận hành, bù giá nước…”.

Theo kết luận của Đoàn thanh tra liên ngành của UBND tỉnh Đắk Lắk khảo sát, đánh giá vào tháng 10/2019, nguyên nhân cơ bản nhất dẫn đến nhiều công trình hoạt động không hiệu quả, hư hỏng, ngưng hoạt động do có nhiều chủ đầu tư chưa có chuyên môn, dẫn đến nhiều bất cập ngay từ đầu, phê duyệt dự án, thiết kế công trình đặc biệt công tác quản lý, vận hành chưa được đầu tư đúng mức. Trong số các công trình hoạt động kém hiệu quả và ngưng hoạt động, hơn 56% công trình có quy mô nhỏ, cấp nước dưới 100 hộ dân, không đủ chi phí vận hành, nhiều công trình đã bị cắt điện, hư hỏng nặng.

Theo số liệu từ Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn Đắk Lắk, hiện trên địa bàn tỉnh có 118 công trình cấp nước tập trung nông thôn hoàn chỉnh, đưa vào sử dụng song có 89 công trình hoạt động kém hiệu quả và ngưng hoạt động.

Theo HUỲNH THỦY-LÊ TIỀN/TPO