Đây là hình thức bảo hiểm tham số hỗ trợ thảm họa thiên nhiên đang được triển khai nhanh chóng ở các nước đang phát triển, nơi các cộng đồng dễ bị tổn thương trước các biến cố thời tiết cực đoan hạn hán, bão và sóng nhiệt ngày càng trầm trọng.

Bảo hiểm thời tiết dựa trên tham số, bao gồm bảo hiểm nắng nóng, là chính sách bảo hiểm chi trả bồi thường khi chỉ số của một sự kiện thời tiết như nhiệt độ, lượng mưa, tốc độ gió… vượt quá một ngưỡng xác định trước. Loại hình bảo hiểm này đang trở thành phao cứu sinh cho người lao động nghèo ở một số nước đang phát triển chịu tác động nặng nề từ biến đổi khí hậu.

Được chi trả bảo hiểm khi nhiệt độ tăng lên mức cực đoan

Trong một ngày gần đây, ánh nắng mặt trời chói chang chiếu xuống khu chợ rộng lớn ở thành phố Ahmedabad, bang Gujarat (Ấn Độ), nơi bà Kamlaben Ashokbhai Patni đang ngồi bán đồ trang sức bằng hợp kim đồng và kẽm. Patni lo lắng thời tiết sẽ ảnh hưởng đến công việc kinh doanh vì khi nhiệt độ tăng, các món đồ trang sức kim loại sẽ xỉn màu và các viên ngọc bằng nhựa sẽ bong keo.

"Màu của trang sức bắt đầu xỉn tối khi thời tiết trở nên nóng hơn, khiến chúng trở nên vô giá trị và giống như đồ bỏ đi”, người mẹ 56 tuổi có 4 con này nói vào một ngày cuối tháng 4 khi nhiệt độ Ahmedabad ở tăng lên tới khoảng 38 độ C.

Biến đổi khí hậu đã đẩy nhiệt độ ở thành phố lên mức kỷ lục 48 độ C  vào năm 2016. Năm ngoái, nhiệt độ cao nhất ở đây là gần 46 độ C.

Nhiệt độ cao như vậy sẽ ảnh hưởng đến nhiều hoạt động kinh doanh. Nhưng Patni là một trong số 21.000 phụ nữ tự doanh ở bang Gujarat vừa đăng ký tham gia một trong những chương trình bảo hiểm nắng nóng đầu tiên trên thế giới. Trung tâm phục hồi thuộc quỹ Arsht-Rock, một tổ chức từ thiện ở Mỹ, đã hợp tác với công ty khởi nghiệp bảo hiểm vi mô Blue Marble và Hiệp hội phụ nữ tự doanh (SEWA) ở bang Gujarat (SEWA) để ra mắt chương trình này trong tháng 5. Arsht-Rock là đơn vị trang trải phí bảo hiểm 10,3 đô la cho mỗi người tham gia chương trình.

Nếu nhiệt độ tăng vượt mức trung bình trong lịch sử và kéo dài liên tục trong ba ngày, Patni sẽ nhận được một khoản thanh toán nhỏ để giúp đối phó nắng nóng và bù đắp thu nhập bị mất mát. Chính sách bảo hiểm này có thể chi trả nhiều lần nhưng tổng tối đa không quá 85 đô la.

"Đối với những phụ nữ dễ bị tổn thương, việc chịu đựng nhiệt độ khắc nghiệt trong ba ngày sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh hoặc thậm chí tử vong”, Sahi Hebbar, một bác sĩ chăm sóc cho những phụ nữ của SEWA, những người làm công việc xây dựng, thu gom rác và phá dỡ tàu cũ, cho biết.

Các khoản thanh toán bảo hiểm nắng nóng cho phép họ mua những thứ như găng tay để bảo vệ tay khỏi các dụng cụ kim loại nóng như thiêu đốt, hoặc mua máy quạt để giữ mát và tránh kiệt sức vì nóng.

Patni cho biết nếu nhiệt độ tăng cao hơn, cô sẽ sử dụng tiền nhận được từ bảo hiểm để mua thuốc giảm đau đầu do nắng nóng.

Trong khi những người mua bảo hiểm truyền thống có thể mất hàng tháng để chờ xác minh và tính toán thiệt hại trước khi nhận bồi thường, thì bảo hiểm mắng nóng, một loại hình bảo hiểm dựa vài tham số (parametric insurance) không đòi hỏi chứng minh tổn thất. Bên phía bảo hiểm có thể thể thanh toán trong vòng vài ngày kể từ khi nhiệt độ đến ngưỡng kích hoạt bồi thường. Đây là ngưỡng nhiệt độ được xác định trước và vượt quá các điều kiện được xem là cực đoan. Trong các chính sách bảo hiểm tương tự liên quan đến thời tiết, người mua bảo hiểm sẽ được thanh toán khi tốc độ gió hoặc lượng mưa vượt quá một ngưỡng nhất định.

Hoài nghi về tính khả thi lâu dài

Hình thức bảo hiểm tham số hỗ trợ thảm họa thiên nhiên đang được triển khai nhanh chóng ở các nước đang phát triển, nơi các cộng đồng dễ bị tổn thương trước các biến cố thời tiết cực đoan hạn hán, bão và sóng nhiệt ngày càng trầm trọng.

Hãng ty tái bảo hiểm Swiss RE (Thụy Sĩ) cho biết doanh số bán sản phẩm bảo hiểm tham số tăng 40% trong giai đoạn từ năm 2021 đến tháng 8-2022. Nhóm nhà phân tích bảo hiểm của Allied Market Research ước tính. thị trường bảo hiểm tham số có thể đạt 29,3 tỉ đô la vào năm 2031 so với 11,7 tỉ đô la vào năm 2021.

Tại hội nghị thường niên của Các bên tham gia công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP27) ở Ai Cập hồi cuối năm ngoái, các tổ chức phi lợi nhuận đã kêu gọi các nước  giàu hỗ trợ tài chính cho chương trình bảo hiểm tham số như cách chi trả thiệt hại khí hậu cho người dân ở các nước nghèo.

"Bảo hiểm dựa vào tham số vẫn còn là một thị trường ngách nhưng đang phát triển nhanh”, Ekhosuehi Iyahen, Tổng thư ký của Diễn đàn Phát triển bảo hiểm, một tổ chức vận động chính sách bảo hiểm phi truyền thống, nói.

Năm vừa qua chứng kiến các sản phẩm bảo hiểm tham số mới được triển khai khắp Mỹ Latin, châu Phi và châu Á-Thái Bình Dương. Ví dụ, Quỹ Phát triển vốn của Liên hợp quốc gần đây đã phát triển các chính sách bảo hiểm tham số về thiệt hại do bão cho Vanuatu, Tonga và Fiji.

Bảo hiểm tham số xuất hiện từ thập niên 1990 nhưng chỉ phát triển nhanh trong những năm gần vừa qua. Những tiến bộ công nghệ vệ tinh gần đây giúp chính sách bảo hiểm này mở rộng đến nhưng khu vực mà trước đây rất khó đánh giá thiệt hại, chẳng hạn như các hòn đảo xa xôi hoặc cộng đồng miền núi.

Tuy nhiên, một số chuyên gia trong ngành đặt câu hỏi liệu các sản phẩm này có khả thi về mặt tài chính trong thời gian dài hay không. Theo họ, các khoản thanh toán bồi thường của chính sách bảo hiểm tham số có thể diễn ra thường xuyên do rủi ro khí hậu tăng nhanh hơn so với dự đoán cách đây chưa đầy một thập niên. Điều này có thể dẫn đến phí bảo hiểm tăng lên.

Một số chương trình bảo hiểm như vậy đã sụp đổ. Ví dụ, Chương trình bảo hiểm giá súc ở Kenya đã hỗ trợ những người chăn nuôi bị ảnh hưởng bởi hạn hán với khoản thanh toán bồi thường tổng cộng 1,2 tỉ shilling Kenya (8,8 triệu đô la) trong giai đoạn 2015-2021. Nhưng chỉ với 1,1 tỷ shilling (8,1 triệu đô la) thu được từ phí bảo hiểm, chương trình hoạt động thua lỗ và đã được thay thế trong năm nay bằng một sản phẩm khác cung cấp các sản phẩm tiết kiệm tài chính khác bên cạnh chính sách bảo hiểm.

Cần đầu tư cho năng lượng chống chịu biến đổi khí hậu

Hiện tại, các chương trình bảo hiểm tham số ở các nước đang phát triển phần lớn được các nhóm phi lợi nhuận, chính phủ hoặc các nước giàu có trợ cấp. Nhà nghiên cứu Viktor Roezer ở Trường Kinh tế London lo ngại, các chương trình này có thể trở thành "một kênh viện trợ khác”.

Các nhà phân tích trong ngành cho biết, giải pháp tránh các khoản thanh toán liên tục trong chương trình bảo hiểm tham số là các chính phủ phải thực hiện các chiến lược tốt hơn để chống lại điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Chẳng hạn, họ có thể khuyến khích nông dân trồng các loại cây trồng có khả năng chống chịu hạn hán tốt hơn. Điều này có thể cho phép các công ty bảo hiểm đặt các tham số kích hoạt chi trả bồi thường ở ngưỡng cao hơn.

"Cái hay của bảo hiểm tham số là thanh toán rất nhanh và cực kỳ linh hoạt. Nhưng chính sách bảo hiểm này cần được kết hợp với các hành động hoặc công cụ giúp giảm thiểu rủi ro”, Kathy Baughman McLeod, Giám đốc Trung tâm phục hồi của quỹ Arsht-Rock, nói.

Ở hầu hết các nền kinh tế đang phát triển, đầu tư cho khả năng chống chịu và phục hồi từ biến cố thời tiết vẫn rất thấp. Các nước giàu chỉ đóng góp 29 tỉ đô la trong năm 2020 để giúp các nước nghèo thích ứng với tình trạng nóng lên toàn cầu. Con số này thấp hơn rất nhiều so với mức 340 tỉ đô la mỗi năm vào năm 2030 mà Chương trình Môi trường của Liên hợp quốc ước tính là cần thiết để ứng phó biến đổi khí hậu.

Hải Đăng

Nguồn Môi trường và Đô thị Việt Nam